Toe faatalofa atu i le mamalu o Samoa atoa e amata mai Saua se’ia pa’ia le Fafa o Saualii. O se tasi lenei o tala ta’uta’ua i le Tala Faasolopito o Samoa. Usi mai loa lau faafofoga.
O Feepo le tupuaga o le Malietoa, e to’atolu lana fanau, e toalua tama ma le teine. O Malalatea le igoa o le tama matua ma le tama lona lua o Atiogie lona igoa. O Sina le igoa o le teine. Na nofotane Sina i le Tuimanu’a. Na oo i le tasi aso, ona poloa’i mai lea o Sina i lona tuagane o Malalatea se’i asiasi atu ia te ia i Manu’a. Na alu Malalatea, ma tau atu o fai le alofisa o alii. Na toatama’i Tuimanu’a ina ua soli atu le alofisa e le taulealea ma ua fai ai lana poloaiga ia fasioti Malalatea. Ae ui i lea, na mafai e Sina ona faasaoina lona tuagane.
Ua taupule nei Sina ma Malalatea o le a la foi mai i Aele lo la aiga moni i Faleata (Upolu). Na silafia e Tuimanu’a ua sauni lona faletua o le a alu, ona fai lea i ai ia avatu lona Faleula i Upolu. O le ala lena na oo mai ai le Faleula o Tuimanu’a ia Malietoa.
Ua le toe maua nisi tala e uiga ia Malalatea, e le taumate na vave maliu ina ua foi mai ma Sina mai Manu’a, ao lo o i ai ona suli o soifua i aso nei i le nuu o Salailua (Savaii). Ona avea ai lea o Atiogie lona lua o atalii o Feepo e sui i lona tama ua fai ma matai o le aiga.
O tala nei e lua, ua faaalia ai uiga o Atiogie, e le na o lona toa ma loto tele, ae loto alofa tele foi i lona tama ua matua, tauaso ma pipili.
O aso o Samoa anamua sa le tele ni faalavelave, e mafuli lava i faafiafiaga ma faaagatama i ituaiga o taaloga eseese. O le tasi o taaloga e tumu i ai maimoaga o le taaloga lea sa tauva i ai alo o alii e faaalia ai le poto ma le loto tele. E faapea sa i ai i Falefa malae lauiloa e tolu e masani ona fai ai ia taaloga. O Amouta, Amotai ma Moamoa. A malo se tasi i le malae muamua, ona toe taalo lea i le malae ona lua, a o le toe malae ma le faaiuga o le malae i Moamoa. Ua mafua mai ai le alagaupu “E SAO MAI LE AMOUTA, AE TALI LE AMOTAI, FAI FOI O LEA, A’O LE TOE ASO I MOAMOA.” O lona uiga, a sao mai le tagata taalo ua manu’a i Amouta, e tatau lava ona feagai ma le isi i Amotai, a o lo o totoe pea foi Moamoa.
O na taaloga e matua solo maimoa i ai tagata e toatele o e mamao ma lata mai e fia matamata i taufeta’aiga e fai i lapalapa.
Ua leva ona mana’o Atiogie e fia auai i lea taaloga a tamatane. Ma i’u lava ina oo mai le aso e faaali ai lona mata faiva. E le’i ta’uina i lona tama, a ua alu lava ia i Falefa i le mea e fai ai le taamilosaga. Na le fo’i mai le tama i le afiafi, ona masalosalo ai lea o lona tama, aua ua na iloa o aso ia o faigamea i Falefa. Ua na iloa foi le mana’o faalilo o lona atalii pele e fia iloilo lona malosi ma isi tamaalii. Na i’u lava ina fesili le toeaina po o fea Atiogie. Na ta’u ane ua alu i Falefa, ona ia nofo ai lea ua le tautala a ua talotalo ia manuia le taaloga ma ia malo si ona atalii.
Na ia maua mai le tala i le afiafi, ua faiaina uma tagata ia Atiogie i Amouta ma Amotai, ao le toe taaloga i le malae i Moamoa ua tuu lea mo taeao. Na faalogo atu Feepo i ia tala, ona atili ai lea ona faamalosi ana tatalo ma ua fai ana folafolaga i taulaga tatau e fai i le Fee le atua o lona aiga, pe afai e malo lona atalii i le toe taaloga.
Talofa ia Feepo pe ana se’i pupula se’i vaai i le toe taaloga. Ae paga lea, e tauaso toe pipili si toeaina, ua le mafai ai ona aveina i le malae i Falefa. O lea na onosa’i ai ma tapuai atu ai i Faleata.
Ua tauau malie mai le afiafi o lona tolu o aso taalo. Ua i’u ina taunuu mai le avetala ua leva ona faatali i ai le toeaina. Fai mai le tala a le tamaloa (avetala) ua toe malo foi Atiogie, ua faiaina uma lava tagata taaalo ia te ia. Ona faasolo ai lea o ana tala i le toe tauiviga na fai i le va o Atiogie ma Salevaonono le alo o Leuteleleiite i Falefa. Fai mai o le taaloga lava lea na ese ona o le tau fai malolosi o tama. Pe tusa ma le afe ma afe tagata ua naunau i le fia iloa po o ai o le a malo i lenei tauiviga mata’ina tele.
O taulelea foi e tutusa lelei lo la matutua, tutusa o la fuaitino ma malolosi uma, ua fetaui lelei lava le la paga. Na fai fai le taaloga, malolo, toe fai. Ua taufai tutusa lava le popoto ua iloa gata po o le a le iuga. Ae ui i lea, fai mai na lagona e Atiogie, ua le tutusa le malolosi o ta na ia lavea ai, ua tauau ina mama ona ia iloa ai lea ua tauau ina vaivai Salevaonono. Ona faamalosi ai lea o le taaalo a Atiogie. Na faafuase’i ona sii lana lapalapa, ae ta tofiulu ifo tonu i le ulu o Salevaonono ma lona malosi atoa. Ua vaaia e le aumaimoa ua niva Salevaonono ma ua le tutu lelei ona vae ma ua oo ina pa’u i lalo. Ona i’u ai lea o le taaloga, ua manumalo Atiogie. O lea faagatama na pogai mai ai isi alagaupu faasamo nei e tolu:
“UA PATIPATI TAOTO E PEI O FEEPO” ( ona e taotooto le toeaina ma patipati i lona fiafia ona ua maua mai tala ua manumalo lona atalii o Atioge)
“UA TUSA TAUAU” ( ona o le tutusa lelei o le malolosi o taaalo a Atiogie ma Salevaonono)
“UA TAIA LE ULU, SA’E LE VAE” ( ona o le lavea o Salevaonono i le ta a Atiogie na le tutu lelei ai ona vae ma o’o ai ina pa’u i lalo)
O LE AGALELEI O ATIOGIE I LONA TAMA
Na iloa e Atiogie e fia ai ufi lona tama. Ona ia usupo lea i le taeao o le aso Gafua ua aumai ufi. Na tuu mai le ato ufi i le fale ae alu Atiogie. Ona tagotago atu lea o le toeaina ua faitau ufi o i ai i totonu o le ato ma ia iloa e fitu ufi. E leai sana upu na fai ae na ona ia faatalitali. Ae ua sauni mai e lona atalii e tofu lava le aso ma le ufi e faalifu. Ua faapelepele uma lava ufi ma le toeaina, ae na te le’i aina se ufi. Ona lagona ai lea e le toeaina lona manuia ma le faafetai ina ua ia maua se atalii tautua lelei ma le loto alofa. O le mea lea na ia faamanuia ai i lona atalii ma folafola i ai, o lea ia maua se fanau se to’afitu, e ono tama ma le teine e toatasi. O le mea lea ua taua ai foi suli o Atiogie o le “Gafa o le Ufi“. O igoa nei o le fanau e to’afitu: Lealali, Savea, Tuna, Fata, Veatauia, Leimuli ma le teine o Atiatigie.
O Savea lea sa avea ma ulua’i Malietoa. Ao ona uso o Tuna ma Fata, o toa ia na tauina le taua ma Toga ma tulia ese Toga mai Samoa. Na uma lena taua, ona la faatuina lea o le Malo i Tuamasaga.
tala e soso’o ai: O le taua ma Toga
Ia manuia lau faasausauga Samoa
O Lealali le atalii o Leationie, na tofi i Leulumoega ma lona Tumua, o loo suli o Lealali i Leulumoega.
O Salevaogoo ma sausi. O aiga tetele foi ia o loo iai i Leulumoega.
O suli o Lealali.
O tofiga na faia e Leationie, O Lealali, o Leulumoega ma lona Tumua, O Tuna e nofo i Faleata ma lona Ituau Malosi, O Fata na tea i Safata ma lona Alataua, ae nofo Savea i le suafa Malietoa.
Sina le afafine o Feepo.
Manatua foi Sina le afafine o Feepo, lea na usu mai iai le Tuimanua,e le alo ai le tamaitai, ona toe foi mai lea o Sina i lona aiga i Fogaa i Faleula.
Ona usu mai lea iai o Utuma’ava’ava Faleloa ia Sina,ona faee ai lea o le gafa,
Tupaia,Leaso, Tulia, ma Leaunai, ma le teine o Sinalemamaia.
Ona usu mai lea o Nuulafi o Tafaigata ia Sinalemamaia, faaee le gafa o Leoo.
O Leoo lea, o ia lea na uluai nofoia le suafa Laupa i Faleula, i tofiga a Malietoa,
Uitualagi.